Osmanlıca, Arap harfleriyle yazılan ancak Türkçe gramer yapısını temel alan bir yazı dilidir. Osmanlı döneminde kullanılan sayılar, günümüzdeki rakamlarla aynı olmasına rağmen okunuşları farklıdır. Bu yazıda, Osmanlıca sayıların okunuşunu ve kullanım kurallarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Osmanlıca Sayılar ve Okunuşları
Osmanlıca sayılar, Arap rakamları ile yazılsa da Türkçeye özgü okunuşları vardır. Bu sayılar, edebi metinlerde, tarihî belgelerde ve Osmanlı dönemi eserlerinde sıklıkla karşımıza çıkar. Osmanlıca’da sayılar, Arapça’dan alınmış olup okunuşları şu şekildedir:
Osmanlıca 1’den 10’a Kadar Sayılar
Osmanlıca’da 1’den 10’a kadar olan sayılar şu şekilde okunur:
- 1 – Bir (بی)
- 2 – İki (ایكی)
- 3 – Üç (اوچ)
- 4 – Dört (دؤرت)
- 5 – Beş (بش)
- 6 – Altı (آلتی)
- 7 – Yedi (یئدی)
- 8 – Sekiz (سکیز)
- 9 – Dokuz (دوكوز)
- 10 – On (اون)
Bu sayılar Osmanlı Türkçesinde en çok kullanılan rakamlardır ve genellikle günlük hayatta, ticari belgelerde ve fermanlarda karşımıza çıkar.
Osmanlıca Onluk ve Yüzlük Sayılar
Osmanlıca’da onluk ve yüzlük sayı sisteminde de belirli kalıplar kullanılmıştır. Bu sistem, Arapça’dan gelen bazı etkiler taşısa da Türkçeye uyarlanmış bir yapıdadır.
Onluk Sayılar
Onluk sayılar Osmanlıca’da şu şekilde ifade edilir:
- 10 – On (اون)
- 20 – Yirmi (ییرمی)
- 30 – Otuz (اوتوز)
- 40 – Kırk (قیرق)
- 50 – Elli (اللی)
- 60 – Altmış (آلتمش)
- 70 – Yetmiş (یتمیش)
- 80 – Seksen (سکسن)
- 90 – Doksan (دوكسن)
Yüzlük ve Binlik Sayılar
Osmanlıca’da yüzlük ve binlik sayılar da modern Türkçedeki gibi düzenli bir yapıdadır:
- 100 – Yüz (یوز)
- 200 – İki yüz (ایكی یوز)
- 300 – Üç yüz (اوچ یوز)
- 400 – Dört yüz (دؤرت یوز)
- 500 – Beş yüz (بش یوز)
- 600 – Altı yüz (آلتی یوز)
- 700 – Yedi yüz (یئدی یوز)
- 800 – Sekiz yüz (سکیز یوز)
- 900 – Dokuz yüz (دوكوز یوز)
- 1000 – Bin (بین)
Osmanlı Türkçesinde büyük sayılar genellikle kelimelerle yazılırken, resmi belgelerde Arap rakamları kullanılırdı.
Osmanlıca Sayıların Kullanım Alanları
Osmanlı döneminde sayılar, resmi yazışmalarda, ticari kayıtlarda ve eğitim sisteminde farklı alanlarda kullanılmıştır.
Resmi Belgelerde Kullanımı
Osmanlı Devleti’nde fermanlar, tapu kayıtları, mali defterler ve diğer resmi belgelerde Arap rakamları kullanılmış, ancak okunuşları Osmanlı Türkçesine göre düzenlenmiştir.
Edebî Metinlerde Sayıların Yeri
Osmanlıca şiir ve nesir eserlerinde sayılar genellikle yazıyla ifade edilmiştir. Divan edebiyatında özellikle tarih düşürme sanatında (ebced hesabı) sayılar önemli bir yer tutmuştur.
Para Birimlerinde ve Ticarette Sayılar
Osmanlı İmparatorluğu’nda akçe, kuruş ve altın gibi para birimlerinin hesaplanmasında Osmanlıca sayılar kullanılmıştır. Pazar yerlerinde ve esnaf defterlerinde bu sayılar yaygın olarak görülmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Osmanlıca sayılarla ilgili en sık merak edilen soruların cevaplarını aşağıda bulabilirsin.
Osmanlıca’da sıfır nasıl ifade edilir?
Osmanlıca’da sıfır genellikle “sıfır” (صفر) kelimesiyle ifade edilir ve modern Arap rakamlarında olduğu gibi 0 rakamı kullanılır.
Osmanlıca sayılar günümüz Türkçesiyle farklı mı?
Osmanlıca sayılar modern Türkçede kullanılan rakamlarla aynıdır, ancak yazılışları ve okunuşları Osmanlı Türkçesine özgüdür.
Osmanlıca belgelerde rakamlar mı yoksa yazıyla mı kullanılırdı?
Resmi belgelerde genellikle Arap rakamları kullanılırdı, ancak edebi eserlerde ve günlük yazışmalarda sayılar yazıyla ifade edilirdi.
Osmanlıca sayılar nasıl öğrenilir?
Osmanlıca sayıları öğrenmek için Osmanlı Türkçesi alfabesini ve temel kelime yapısını bilmek gerekir. Ayrıca tarihî belgeleri incelemek ve Arap harflerine aşina olmak öğrenme sürecini hızlandırır.
Osmanlıca’da büyük sayılar nasıl yazılır?
Osmanlıca’da büyük sayılar genellikle Arap rakamlarıyla yazılır, ancak edebi metinlerde kelimelerle ifade edilir. Örneğin, 1523 sayısı “بین یوز ایكی اون اوچ” şeklinde yazılabilir.
Osmanlıca rakamları Arapça ile aynı mı?
Evet, Osmanlıca rakamları Arap rakamları ile aynıdır. Ancak okunuşları Türkçeye özgü hale getirilmiştir.
Osmanlıca’da matematik nasıl işlenirdi?
Osmanlı döneminde matematik derslerinde hem Osmanlıca hem de Arapça terminoloji kullanılmıştır. Matematik kitaplarında sayılar genellikle Arap rakamları ile ifade edilmiştir.
Osmanlıca tarihî belgeleri okumak için sayıları bilmek gerekir mi?
Evet, Osmanlıca belgeleri anlamak için sayıları bilmek oldukça önemlidir. Tarih, para birimi ve ölçü birimleri gibi birçok bilgi sayılarla ifade edilmiştir.
